شناسایی اثرات برداشت شن و ماسه بر تغییرات دانه بندی رسوبات بستر رودخانه (مطالعه موردی: رودخانه زرین گل استان گلستان)

رودخانه به‌صورت یک سیستم عمل می‌کند که دخالت جامعه انسانی همچون برداشت شن و ماسه از بستر آن، تغییراتی را در این سیستم به‌دنبال دارد. پیشرفت تمدن بشری در امر احداث سازه نیاز بشر به شن و ماسه را افزایش داده ‌است به‌طوریکه برداشت بدون برنامه‌ریزی مصالح رودخانه‌ای، اثرات مخربی بر پیکره مورفولوژی و محیط‌زیست رودخانه خواهد داشت. هدف اصلی این تحقیق شناسایی اثرات برداشت شن و ماسه بر تغییرات دانه‌بندی رسوبات رودخانه زرین‌گل و شناسایی تغییرات مورفولوژیکی روی داده در بستر رودخانه در اثر این برداشت‌ها بوده است. رودخانه زرین‌گل در غرب شهر گرگان و بین علی‌آباد و زرین‌گل قرار دارد و یکی از سرشاخه‌های مهم گرگان‌رود محسوب می-گردد. به‌منظور انجام این تحقیق از داده‌ها و ابزار مختلفی چون نمونه‌های رسوب، نقشه، جی پی اس، دوربین، دستگاه غربال و نرم‌افزارهای Google Earth, Arc GIS, GRADISTAT, Excel استفاده شده است. به‌منظور دستیابی به هدف تحقیق طی بازدیدهای میدانی صورت گرفته اقدام به نمونه-برداری از رسوبات بستر رودخانه شد و نتایج حاصل از آنالیز نمونه‌ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به‌دست آمده نشان داد اندازه رسوبات بستر رودخانه در محل‌های برداشت نسبت به نمونه های بالادست و پایین‌دست تغییرات چشمگیری داشته است. میانگین قطر رسوبات در محل‌‌های برداشت نسبت به نمونه‌های بالادست و پایین‌دست کاهش یافته است این درحالی است که درصد ذرات سیلت و رس و ذرات ماسه، در محل‌های برداشت افزایش قابل توجهی نسبت به بالادست و پایین‌دست داشته که دلیل آن تعلیق مواد و رسوبات ریز در پی عملیات برداشت مصالح رودخانه‌ای می‌باشد. همچنین برداشت‌های صورت گرفته باعث تغییرات شدیدی در مورفولوژی آبراهه زرین‌گل شده است که مهمترین آنها تعمیق بستر رودخانه به‌ویژه در بالادست محل‌های برداشت، ایجاد پادگانه در کناره‌های بستر و تشکیل گودال‌های وسیع در محل‌های برداشت می‌باشد.